Magdeburgskie miasteczko

Księstwo Krewskie przestało istnieć pod koniec XIV wieku. Od tego momentu wraz z okolicznymi osadami Krewo jest uważane za posiadłość państwową Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tamtych czasach nazywano to królewszczyzną, dzierżawą lub starostwem.

Dochody pieniężne od mieszkańców miasta kierowane były głównie do skarbu królewskiego. Część zebranych funduszy trafiała do «karmienia» starost (tiunów, gubernatorów, mistrzów). Oni byli feudalnymi panami, którym król (lub wielki książę) wydzierżawił majątek stanowy do służby. Czasami właściciele starostw i sami oddawali ziemię do wynajęcia. Robili to bo byli zbyt zajęci służbą rządową lub po prostu nie chcieli obciążać się ekonomicznymi troskami.

Jednym z pierwszych starost krewskich był Andrzej Gasztowt. O nim jest informacja w dokumentach 1398 – 1401 lat. W akcie unii grodzieńskiej 1432 r. jako krewski starosta jest zaznaczony Sudimont Dorgevicz. W 1468 nad Krewem panował Wasilij Zenowicz. Dokumenty z lat 1488 – 1491 zawierają informacje o krewskim naczelniku Stańku Dukurnie.

Przy królu Aleksandrze pod koniec XV – XVI wieków tutaj rządzili Stanisław Narbutowicz i książę Sestzenec. W latach 1511 – 1522 naczelnikiem w Krewie był Piotrze Glebowicz. W 1532 r. starostą był Andrzej Epimahowicz, rok później – Nikodem Techanowsky (Techanowecky). Jest znany z tego, że w lipcu 1536 r. udał się do Moskwy, aby zawrzeć zgodę w wojnie rosyjsko-litewskiej. Od 1533 do 1538 Krewo było panowane przez Michajło Swinusskiego. Od 1540 do 1555 r. – Nikołaja Narbuta.

Czy w Krewie był rosyjski książę?

W 1566 roku starostwo wpadło w ręce rosyjskiego księcia Andrzeja Kurbskiego. W Wielkim Księstwie Litewskim on się ukrywał przed despotyzmem Iwana Groźnego. Co prawda, w Krewo panował nie sam Kurbski, ale jego zastępca. Książę mieszkał na Wołyniu. Posiadał także ziemie, które otrzymał od króla Zygmunta Augusta. Kurbski nie zamieszkał tutaj nadługo. Unią Lubelska z 1569 r. jako krewski starosta podpisywała już inna osoba – książę Lukazs Swirski.

Od 1579 do 1633 starostwo krewskie znajdowało się w rękach Wołmińskich. Kolejnym właścicielem był Krzysztof Chodkiewicz, wileński kasztelan i wojewoda. Był odpowiedzialny za Krewo od 1636 roku. Wraz z nim został odbudowany kościół Świętego Krzyża. Podobno nie bez jego udziału w Krewie pojawiły się szpital i szkoła.

Po Chodkiewiczu starostą na pewien czas stał Jan Naruszewicz. W 1653 r. przekazał sprawę Kazimierzowi Francewiczowemu, a w 1673 r. Karolowi Marsonowi.

Przez prawie cały XVIII wiek Krewo było do dyspozycji rodziny Ślizień. Początkowo tutaj naczelnikiem był oszmiański urzędnik i marszałek tribunalu litewskiego Jan Ślizień. W 1702 r. za pozwoleniem króla Augusta II on przekazał Krewo synowi Michale.

W 1767 roku król Stanisław August oddał starostwo słonimskiemu podkomorzemu Stefanowi i jego żonie Zofe. W 1775 Krewo otrzymał Yazep Warzyński, oszmiański podkomorzy. Jednak w 1787 roku on zwraca miasteczko za 2000 złotych tym samym Ślizniom, Rafału i Tekle. A dwa lata później Krewo ponownie przeszło do Zofii Ślizień, wdowy śłonimskiego podkomorzego.

Terytorium starostwa krewskiego zmieniało się z biegiem lat. Początkowo był to dość duży powiat. Aż do czasów króla Aleksandra, na przykład, jego częścią była tak zwana wołość Śpiagliany (potym – Spiagła, Spiaglica, teraz – wieś Swiecilowicze w rejonie Smorgońskim). Aleksander podarował ją księciu Michaiłowi Mścisławskiemu, a ta ziemia na zawsze wycofała się z powiata krewskiego.

Kiedy się zakończyła demokracja krewska?

Krewo otrzymało prawo magdeburskie 7 kwietnia 1559 roku. Wraz z prawem do samorządu miasto uzyskało zgodę na organizację targów. Zasady licytowania regulował dokument z 1601 roku.On się pojawił po audycie w starostwie Krewskim.

Symbolem samorządu, oprócz królewskiego przywileju, był herb miasta, oraz pieczęć i budynek ratusza. Herbem była Leliwa – znak tarczy z półksiężycem i sześcioramienną gwiazdą na niej. Ten sam znak był i na pieczęci. Oraz napis: «Pieczęć miejsca Rzeczpospolitej Krewa».

Magistratem – instytucją samorządu lokalnego – kierował wójt. Był mianowany przez Wielkiego Księcia lub starostą w imieniu władcy. Wójt miał reprezentować interesy władzy, jak i zarówno lokalnych mieszkańców. Ta kolejność istniała do 1679 roku. Po tym król Jan III zdecydował, żeby wójt został wybrany przez mieszkańców. osoba zajmująca to stanowisko miała prawo osądzać. W tym miał pomagać podstarosta. Tak więc pod koniec XVII w Krewie ustanowiono bardziej demokratyczne warunki samorządu.

Wyglądało na to, że to miejsce się rozwija. System interakcji ludzi i władzy był tu podobny do tego, który działał od dawna w Europie Zachodniej. Tylko okoliczności nie sprzyjały Krewowi. Pod koniec XVIII wieku ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej stały się częścią Imperium Rosyjskiego. Wtedy wiele osiedli straciło status i prawa miast. Wśród nich było i Krewo.